1. ĐẠI CƯƠNG
Sốt xuất huyết dengue (SXHD) là bệnh truyền nhiễm gây dịch do vi rút dengue gây nên. Vi rút truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi đốt. Muỗi Aedes aegypti là côn trùng trung gian truyền bệnh chủ yếu.

Bệnh xảy ra quanh năm, thường gia tăng vào mùa mưa. Bệnh gặp ở cả trẻ em và người lớn.

2. PHÂN LOẠI

2.1. Mức độ nặng của bệnh

  • Sốt xuất huyết Dengue

  • Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo (có một trong các triệu chứng: vật vã, lừ đừ, li bì, đau bụng vùng gan, gan to > 2 cm, nôn nhiều, xuất huyết niêm mạc)

  • Sốt xuất huyết Dengue nặng (sốc, xuất huyết nặng, suy tạng)

2.2. Giai đoạn bệnh

  • Giai đoạn sốt (N1 – N3)

  • Giai đoạn nguy hiểm (N4 – N6)

  • Giai đoạn hồi phục (> N7)

3. TIẾP CẬN BỆNH NHÂN SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE

3.1. Hỏi bệnh sử

  • Ngày xuất hiện triệu chứng sốt hoặc có biểu hiện bệnh.

  • Khai thác kỹ các triệu chứng gợi ý SXHD: chán ăn, buồn nôn, đau bụng, đau đầu, đau cơ, đau khớp, đau sau hốc mắt.

  • Tình trạng tiêu chảy, nước tiểu; số lượng dịch đã được uống hoặc truyền.

  • Thay đổi về tình trạng tinh thần, cơn giật.

  • Đánh giá các dấu hiệu cảnh báo.

  • Yếu tố dịch tễ: trong gia đình, hoặc hàng xóm có người mắc SXHD không? Có đi đâu khác chỗ ở không?

  • Khai thác tình trạng bệnh lý đi kèm: béo phì, có thai, đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh mạn tính khác,…

3.2. Khám thực thể

  • Đánh giá tình trạng tinh thần, ý thức.

  • Đánh giá tình trạng huyết động (mạch, HA, tình trạng tưới máu ngoại biên).

  • Đánh giá tình trạng hô hấp: nhịp thở, kiểu thở.

  • Khám bụng: chú ý gan to? Tăng cảm giác đau vùng gan khi khám? Dịch ổ bụng?

  • Đánh giá tình trạng xuất huyết (vị trí, mức độ).

  • Phát hiện các triệu chứng bất thường khác.

3.3. Xét nghiệm
Công thức máu (BC, DTHC, TC): khi tiểu cầu giảm, bạch cầu bình thường hoặc giảm, dung tích hồng cầu tăng → gợi ý chẩn đoán.

4. CHẨN ĐOÁN

4.1. Chẩn đoán sơ bộ

  • Sống hoặc đi tới vùng dịch tễ Dengue.

  • Sốt cao đột ngột, liên tục kéo dài từ 2 – 7 ngày.

  • Kèm hai trong số các dấu hiệu sau: chán ăn và buồn nôn, sung huyết da, đau đầu, đau cơ, có một trong các dấu hiệu cảnh báo, nghiệm pháp dây thắt dương tính, giảm bạch cầu.

4.2. Chẩn đoán phân biệt

Các bệnh biểu hiện giống giai đoạn sốt của bệnh SXHD

Hiệp chứng giống Cúm, quai bị, nhiễm trùng hô hấp trên
Các bệnh có phát ban Rubella, sởi, nhiễm não mô cầu, liên cầu lợn
Các bệnh tiêu chảy Rotavirus, nhiễm trùng đường ruột khác
Co triệu chứng thần kinh Viêm não – màng não, sốt cao co giật

Các bệnh biểu hiện giống giai đoạn nguy hiểm của bệnh SXHD

Nhiễm trùng Sốt rét, thương hàn, nhiễm trùng huyết
Bệnh lý ác tính Bệnh bạch cầu cấp, bệnh ác tính khác
Các bệnh cảnh lâm sàng khác Viêm ruột thừa cấp, viêm túi mật cấp, thủng ruột,…

4.3. Chẩn đoán xác định
Chẩn đoán sơ bộ + DTHC tăng, TC giảm + kháng nguyên NS1, kháng thể IgM, IgG dương tính.

5. XỬ TRÍ

5.1. Nguyên tắc

  • Phần lớn các trường hợp đều được điều trị ngoại trú và theo dõi tại y tế cơ sở, chủ yếu là điều trị triệu chứng và phải theo dõi chặt chẽ phát hiện sớm biến chứng xảy ra để xử trí kịp thời.

  • Các cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu có trách nhiệm đánh giá, phân loại mức độ bệnh và điều trị trong trường hợp cấp cứu ban đầu cũng như các trường hợp điều trị ngoại trú.

5.2. Điều trị cụ thể

5.2.1. Sốt xuất huyết Dengue: điều trị ngoại trú, dặn dò:

  • Nghỉ ngơi tại giường.

  • Khuyến khích người bệnh uống nhiều nước, nước trái cây, các dung dịch điện giải đẳng trương (ORS), nước cơm. Ăn thức ăn dễ tiêu, giàu dinh dưỡng.

  • Dùng thuốc hạ nhiệt chỉ được dùng paracetamol đơn chất, liều dùng từ 10 – 15 mg/kg cân nặng/lần, cách nhau mỗi 4 – 6 giờ. Tổng liều không quá 60 mg/kg/24 giờ. Không dùng aspirin, analgin, ibuprofen để điều trị vì có thể gây xuất huyết, toan máu.

  • Hướng dẫn cho người chăm sóc đưa người bệnh tới bệnh viện gần nhất ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm nào sau đây: chảy máu, nôn liên tục, đau bụng nhiều, lơ mơ, rối loạn ý thức hoặc co giật, tay chân lạnh, khó thở,…

  • Diệt muỗi sinh sản trong nhà, xung quanh nhà.

  • Hẹn tái khám mỗi ngày cho đến khi hết sốt 2 ngày. Khi người bệnh tái khám, BS cần đánh giá người bệnh toàn diện, làm xét nghiệm DTHC, TC.

5.2.2. Chỉ định chuyển tuyến

  • SXHD xảy ra trên cơ địa đặc biệt (béo phì, có thai, đái tháo đường, bệnh mạn tính).

  • SXHD có dấu hiệu cảnh báo.

  • SXHD nặng.

  • Nên chuyển tuyến nếu trạm y tế không có điều kiện xét nghiệm DTHC, TC để theo dõi.

Lưu ý: đối với trường hợp SXHD nặng có sốc, cần ngay lập tức thiết lập đường truyền tĩnh mạch và bắt đầu truyền Lactat Ringer theo phác đồ (15 – 20 mL/kg/giờ). Sau đó chuyển tuyến trong điều kiện an toàn (tiếp tục bù dịch trong lúc chuyển và phải có nhân viên y tế hỗ trợ).

Dấu hiệu của bệnh sốt xuất huyết

QDENGA - Vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết

Hiện nay đã có vaccine phòng ngừa sốt xuất huyết (QDENGA)